Trendbreuk

Schelm, schavuit of schurk?

Op 2 april werd mijn strapatsografie over prins Bernhard gepresenteerd in het programma ‘Een op een‘, door Sven Kockelmann.

Het boek richt zich vrijwel uitsluitend op de grote maar ook kleinere streken van Bernhard. Voor Bernhards positieve karaktertrekken kunt u terecht bij de vele boeken en artikelen waarin hij in alle toonaarden wordt bezongen. Een valse noot zult u in die werken nauwelijks aantreffen, in mijn strapatsografie des te meer.

Dit was niet mijn eerste boek over de prins-gemaal. Eerder schreef ik: De prins kan mij nog meer vertellen en Bernhard Zakenprins. Het waren boeken die de negatieve kanten van Bernhard onder de loep namen. Het was de hoogste tijd – vond ik – eens af te rekenen met alle jubelverhalen die over de prins de ronde deden. Bernhard zei eens tijdens een interview dat hij niet graag als schurk maar wel als een ondeugd, schavuit of schelm herinnerd wilde worden.

Schelm, schavuit, ondeugd. Alle drie hebben ze iets schalks. Ik ben bang dat die omschrijvingen Bernhard in een té aardig daglicht stellen. Steekpenningen aannemen, ministers corrumperen en het verhandelen van goederen die niet aan hemzelf maar aan de staat toebehoren? Dat is de schalksheid voorbij.

Mijn eerste twee boeken over prins Bernhard kregen veel belangstelling in de media. Allebei waren ze adequaat onderbouwd en ruimhartig voorzien van bron- en literatuurverwijzingen, maar helaas was daarvoor nauwelijks oog in de berichtgeving. Bijna alle artikelen en verwijzingen op radio en tv begonnen met het voorbehoud: ‘als je Aalders mag geloven’, ‘volgens Aalders’, ‘Aalders beweert’ of soortgelijke uitdrukkingen. Men wilde er gewoon niet aan dat Bernhard zijn boekje te buiten was gegaan. Bij geen van mijn andere boeken heb ik ooit een dergelijke terughoudendheid opgemerkt, maar zo gauw de monarchie in het geding is treden evident andere regels in werking.

Met de publicatie van Niets was wat het leek ging het anders. Verreweg de meeste kranten schreven nu dat ik op basis van archiefonderzoek had geschreven dat Bernhard toch echt niet had willen deugen. Een trendbreuk. Zelfs een royaltygezind blad als Privé ging daarin mee. Slechts een paar landelijke dagbladen gingen voort op hun oude, vertrouwde, vooringenomen weg. Niet de inhoud, argumentatie en het rijke bronnenmateriaal waren belangrijk, maar uitsluitend – zo leek het – de toon. Over toon valt uiteraard te twisten maar dat lijkt me in een geval als dit niet het allerbelangrijkste.